Een overzicht van alle soorten eetstoornissen: symptomen, oorzaken en behandelingen
Samantha deelde laatst haar verhaal over leven met misofonie en eerder vertelde Esther openhartig hoe het is om te leven met ARFID. Allebei een ontzettende beperking op eetgebied, die laatste is zelfs officieel als eetstoornis gediagnosticeerd. Van anorexia, boulimia en ARFID had ik al vaker gehoord – vooral de eerste twee zijn bekend – maar pica en ruminatiestoornis? Ik wist niet dat dit bestond en dat geldt ook voor de andere eetstoornissen in dit artikel. Tijd voor een overzicht van de meest voorkomende soorten eetstoornissen, hun belangrijkste symptomen, oorzaken en behandelingen.
Naar schatting lijden in Nederland jaarlijks ongeveer 200.000 mensen aan een eetstoornis. Eetstoornissen kunnen op elke leeftijd ontstaan, maar vooral anorexia en boulimia beginnen vaak in de puberteit. Eetstoornissen zijn complexe aandoeningen en niet alle van de hieronder benoemde stoornissen zijn opgenomen in DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – het diagnostisch en statistisch handboek van psychische stoornissen). Over deze eetstoornissen is weliswaar nog te weinig bekend, maar zouden zeker serieus genomen moeten worden. Temeer omdat vroegtijdige interventie kan leiden tot betere uitkomsten.
1. Anorexia nervosa
Dit is een van de bekendste en meest ernstige eetstoornissen. Mensen met anorexia hebben een intense angst om aan te komen, zelfs als ze ondergewicht hebben. Ze eten nauwelijks tot niets, wat leidt tot ernstig gewichtsverlies en soms zelfs de dood. Het is een overigens een misvatting dat dit alleen (jonge) vrouwen treft. Er zijn ook jongens met anorexia.
- Symptomen:
- Extreem gewichtsverlies
- Intense angst om aan te komen
- Een vertekend lichaamsbeeld
- Overmatige lichaamsbeweging
- Verstoorde menstruatiecyclus bij vrouwen
- Oorzaken:
- Vaak een combinatie van genetische, biologische, psychologische en omgevingsfactoren.
- Behandeling:
- Een combinatie van psychotherapie (zoals cognitieve gedragstherapie), voedingsadvies en soms medicatie.
2. Boulimia nervosa
Boulimia wordt gekenmerkt door terugkerende episodes van vreetbuien, gevolgd door braken, vasten of extreme lichaamsbeweging om gewichtstoename te voorkomen.
- Symptomen:
- Regelmatige episodes van ontzettende eetbuien
- Gevoel van gebrek aan controle tijdens eetbuien
- Herhaaldelijk braken en/of gebruik van laxeermiddelen
- Angst voor gewichtstoename
- Schommeling in lichaamsgewicht
- Oorzaken:
- Vaak een mix van psychologische factoren zoals laag zelfbeeld en maatschappelijke druk om slank te zijn.
- Behandeling:
- Psychotherapie (vooral cognitieve gedragstherapie), voedingsadvies en soms antidepressiva.
3. Binge Eating Disorder (BED)
In het Nederlands: eetbuistoornis. Dit is de meest voorkomende eetstoornis en wordt gekenmerkt door terugkerende eetbuien, maar dan zonder daarna over te geven. Mensen met BED eten vaak snel grote hoeveelheden, zelfs als ze geen honger hebben, en voelen zich daarna schuldig of beschaamd.
- Symptomen:
- Eetbuien ten minste één keer per week gedurende drie maanden of langer
- Eten tot een onaangenaam vol gevoel
- Eten in het geheim vanwege schaamte
- Gevoelens van schuld of walging na het eten
- Oorzaken:
- Vaak een combinatie van genetische factoren, psychologische problemen zoals depressie en angst, en negatieve emoties zoals stress.
- Behandeling:
- Cognitieve gedragstherapie en soms medicatie zoals antidepressiva of anti-obesitas middelen.
4. Orthorexia nervosa (niet in DSM opgenomen)
Mensen met orthorexia zijn obsessief gefocust op gezond eten. Anders dan bij anorexia gaat het in eerste instantie niet om het willen afvallen, maar om extreem gezond te willen leven. Hoewel iedereen het belang van gezond eten onderstreept, zijn mensen met orthorexia hier zo geobsedeerd mee bezig, dat het kan leiden tot ondervoeding en erger. Het eten van louter fruit en rauwe groente betekende voor Zhanna het einde van haar leven: ze stierf van de honger.
- Symptomen:
- Obsessieve focus op gezond eten en voeding
- Vermijden van voedingsmiddelen die niet als puur worden beschouwd
- Angst of schuldgevoelens bij het eten van ongezonde voedingsmiddelen (ook al zijn ze niet persé ongezond)
- Oorzaken:
- Vaak gerelateerd aan perfectionisme, angststoornissen en een streven naar controle.
- Behandeling:
- Psychotherapie, met de nadruk op het loslaten van rigide eetpatronen en het ontwikkelen van een gezondere relatie met voedsel.
5. ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder)
Dit is een eetstoornis waarbij iemand beperkt eet door een gebrek aan interesse in voedsel, angst voor de gevolgen van eten (zoals verstikking), of afkeer van bepaalde smaken, geuren, texturen of zelfs kleuren.
- Symptomen:
- Vermijden van bepaalde voedingsmiddelen of voedselgroepen
- Onvoldoende inname van voedingsstoffen
- Gewichtsverlies of onvoldoende gewichtstoename bij kinderen
- Gebrek aan interesse in eten of extreme kieskeurigheid
- Oorzaken:
- Kan ontstaan door negatieve ervaringen met voedsel, zoals verstikking, of vanwege zintuiglijke gevoeligheden.
- Behandeling:
- Gedragstherapie, voedingsadvies en, indien nodig, medicatie om onderliggende angsten of sensorische problemen aan te pakken.
6. Pica
Bij deze eetstoornis eten mensen niet-eetbare dingen, zoals aarde, krijt, klei of papier. Pica wordt echt als raar gezien en kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid.
- Symptomen:
- Het herhaaldelijk eten van niet-eetbare stoffen voor een periode van ten minste een maand
- Risico op vergiftiging, infecties of darmproblemen
- Oorzaken:
- Vaak gerelateerd aan ondervoeding, tekorten aan mineralen zoals ijzer of zink, of psychologische aandoeningen.
- Behandeling:
- Medische interventie om voedingstekorten aan te vullen, en psychotherapie om onderliggende oorzaken aan te pakken.
7. Ruminatiestoornis
Deze eetstoornis wordt gekenmerkt door het herhaaldelijk oprispen van eten, dat opnieuw wordt gekauwd, ingeslikt of uitgespuugd. Onvrijwillig gedrag dat kan leiden tot ondervoeding en gewichtsverlies.
- Symptomen:
- Herhaaldelijk oprispen van voedsel zonder onderliggende medische oorzaak
- Onbedoeld gewichtsverlies
- Mogelijke schade aan het tandglazuur of de mondholte
- Oorzaken:
- Vaak geassocieerd met ontwikkelingsstoornissen, stress of trauma.
- Behandeling:
- Gedragstherapie en voedingsadvies om het herkauwen te verminderen en gezonde eetpatronen te bevorderen.
8. OSFED (Other Specified Feeding or Eating Disorder)
Bij deze eetstoornis – in het Nederlands: NAO (Niet Anders Omschreven) – heeft iemand symptomen van anorexia, boulimia en/of eetbuistoornis, maar wordt er niet volledig voldaan aan de criteria van deze drie eetstoornissen. De oorzaken en de behandeling zal ook een combinatie van die van anorexia, boulimia en/of eetbuistoornis zijn.
9. Bigorexia nervosa (niet in DSM opgenomen)
Deze eetstoornis wordt ook wel spierdysmorfie of omgekeerde anorexia genoemd. Iemand met bigorexia heeft het idee te weinig spiermassa (en te veel vet) te hebben en richt zich daardoor obsessief op sporten. Ondanks dat ze vaak al gespierd zijn, zien mensen met bigorexia zichzelf als te dun of niet gespierd genoeg. Deze aandoening valt onder de bredere categorie van Body Dysmorphic Disorders (BDD), voortkomend uit een verstoord lichaamsbeeld en komt voornamelijk voor bij mannen. Deze eetstoornis heeft verwantschap met Anorexia athletica; mensen met anorexia athletica doen overdreven veel aan sport, raken in paniek als ze een keer niet trainen en tellen tijdens het sporten voortdurend hoeveel calorieën ze verbranden.
- Symptomen:
- Obsessieve focus op spiergroei
- Ontevreden met eigen lichaamsbeeld
- Overmatig gebruik van supplementen en steroïden
- Oorzaken:
- Vaak geassocieerd met perfectionistische neigingen en laag zelfbeeld
- Traumatische ervaringen (bijvoorbeeld gepest zijn)
- Druk van de samenleving om er perfect uit te zien
- Behandeling:
- Gedragstherapie en psychotherapie om onderliggende oorzaken aan te pakken.
10. Night Eating Syndrome (NES) (niet in DSM opgenomen)
Bij deze eetstoornis vindt het grootste deel van het eten plaats in de avond of gedurende de nacht. Hierbij is geen sprake van eetbuien, er wordt op normaal tempo gegeten. Vaak gaat dit gepaard met slaapproblemen.
- Symptomen:
- Overmatig ’s nachts eten
- Slaapproblemen
- Gewichtstoename
- Oorzaken:
- Mogelijke afwijkingen in de biologische klok die de eetlust en het slaappatroon reguleert en verstoorde hormoonbalans
- Stress, angst en depressie
- Onregelmatige werktijden, zoals nachtdiensten, kunnen ook bijdragen aan een verstoord eetpatroon en de ontwikkeling van NES.
- Behandeling:
- Gedragstherapie en voedingsadvies en psychotherapie om onderliggende oorzaken aan te pakken.
Lees ook:
Bronnen: my.clevelandclinic.org, Voedingscentrum, naeweb.nl stichtingkiem.nl, eetstoornissen.nl
