Graaiflatie is een ding en we worden er niet blij van

We kunnen er niet omheen: de inflatie treft ons. En hard ook. Van supermarktpizza’s tot brood, we moeten er al een (te) lange tijd meer voor dokken. Dat neemt soms pijnlijke vormen aan. Krimpflatie is al een tijdje gaande, maar nu is er een nieuwe trend: graaiflatie. En dat is minstens zo schunnig.

Je staat in de supermarkt en schrikt. Hoe kunnen sommige producten zóveel duurder zijn geworden? Draaien grote bedrijven ons niet gewoon een loer met hun hoge prijzen?

Graaiflatie: dit betekent het

Even kort: als er sprake is van inflatie, krijgen ook bedrijven te maken met hogere kosten. Ze moeten bijvoorbeeld meer betalen voor energie en transport. Die hogere kosten berekenen ze door in de prijzen van hun producten. Aan ons dus. Maar sommige grote bedrijven gooien de prijzen nóg meer omhoog. Die berekenen niet alleen de hogere energie- en transportkosten door, maar verhogen de prijs van hun product nog extra. Daardoor maken ze meer winst. Graaiflatie betekent dus dat bedrijven inflatie als reden gebruiken om hun prijs extra te verhogen, zodat ze meer winst kunnen maken. En bedankt hè.

Miljarden euro’s meer winst

Hoe ziet graaiflatie er concreet uit? Daar deed vakbond FNV onderzoek naar. Onderzoeker Tijmen de Vos keek naar de cijfers van 49 op de Amsterdamse beurs genoteerde bedrijven. Hij vergeleek de cijfers van 2019 met die van 2022. Pre- en post-coronacijfers dus. Wat blijkt: de winstmarge steeg van 7,5 procent naar 2019 naar 8,5 procent in 2022. De onderzochte bedrijven maakten maar liefst 12,5 miljard euro meer winst, waarvan 5,2 miljard euro door de hogere winstmarges kwam. Bizar.

Redenen voor graaiflatie

Er zijn een aantal redenen waarom bedrijven hun prijzen zo enorm omhoog gooien. Allereerst hebben zulke grote bedrijven enorm veel macht op de markt. Naar veel producten is nog steeds ontzettend veel vraag, en daardoor kunnen ze die prijzen blijven verhogen. Daarnaast spelen ze ook in op de onwetendheid van de consument – als producenten hun prijzen verhogen, is het voor veel mensen niet duidelijk of dat nu komt door bijvoorbeeld hogere energiekosten die doorberekend moeten worden, of om een andere reden. Dat blijft voor veel consumenten vaag. En daarom gaan de bedrijven vrolijk door met die prijsverhogingen.

En de lonen dan?

Merkt personeel iets van die extra winst? Als in, krijgen zij door die extra winst ook meer loon uitbetaald? Nauwelijks, blijkt uit het onderzoek van de FNV. Daar waar de winst van de bedrijven met gemiddeld 36 procent steeg, stegen de loonkosten maar met 12 procent. En daar is de vakbond op z’n zachtst gezegd niet blij mee. Want dat betekent namelijk dat – verrassend! – vooral de bestuurders en aandeelhouders van die bedrijven profiteren van de winst.

Nuances in het verhaal

Voordat we woest gaan protesteren: er zijn wat nuances in dit verhaal. Zo zegt Unilever dat zij in 2022 hun theedivisie hebben verkocht en daardoor flink wat extra winst hebben gemaakt. Hadden ze dat niet gedaan, dan is hun winst ongeveer gelijk aan die van 2021. Andere bedrijven geven aan dat ze in 2022 vooral hebben geprofiteerd van de dure dollar. Ook goed om te weten: de bonden zijn al flink bezig om de lonen te verhogen. In maart bleek dat de lonen gemiddeld al met 7 procent waren gestegen.

Zo komen we (hopelijk) van graaiflatie af

Wat we vooral willen weten: hoe komen we van graaiflatie af? Het inhalige gedrag van bedrijven stoppen is niet makkelijk. Laten we hopen dat de oververhitte economie snel afkoelt. De Europese Centrale Bank verhoogt de rente in een poging de inflatie naar beneden te krijgen maar welk effect dat precies heeft? To be continued…

Lees ook:

• Deze 10 landen zijn het hardste geraakt op het gebied van voedselinflatie
• McDonald’s wordt duurder: dit betaal je nu voor je Big Mac
• Even vergelijken: hoe erg zijn de supermarktprijzen gestegen sinds januari?

Bron: Het Parool