De oudste restaurants van Nederland
Een wereld zonder restaurants, kan jij het je voorstellen? Ik niet. En toch bestaat het fenomeen zoals we het nu kennen nog helemaal niet zo lang. Detail: zoals we het nu kennen. Want in andere vormen bestaat eten buiten de deur juist al eeuwen.
De eerste vorm van een restaurant waar je echt ging zitten zou je kunnen herkennen in de middeleeuwse herbergen. “In de Oudheid had je die ook wel, maar dat was vooral afhalen. In de middeleeuwse herbergen kon je aanschuiven aan lange tafels en at je wat de pot schafte,” vertelt culinair historica Charlotte Kleyn.
Gezellig even een hapje eten in de herberg om de hoek deed je daarentegen niet. Charlotte: “Je at er als je op reis was of als je zelf geen keuken had – dat gebeurde veel in het Oude Rome – en dus niet zelf kon koken. Waarschijnlijk niet voor de lol, zoals wij tegenwoordig doen. Elitair was het zeker niet. De elite at thuis, waar hun eigen kok het eten maakte.”
De oudste
De oudste herberg (en überhaupt oudste, nog lopende bedrijf) van Nederland is De Draeck in Bergen op Zoom. Althans, in 1397 begon het als herberg de Draeck, inmiddels is het uitgegroeid tot Grand Hotel de Draak.
In het bijbehorende restaurant eet je tegenwoordig kreeft, dorade en bietencarpaccio, maar dat zal destijds wel anders zijn geweest, vermoedt eigenaar Frans Hazen. “Het zal iets als vlees, groenten en een homp brood zijn geweest. En bier en wijn.”
Zoals nu
Restaurants met menukaarten en de mogelijkheid om te kiezen wat je eet, zijn pas eind 18e eeuw ontstaan. “Dat fenomeen begon in Parijs en was alleen voor heel rijke, chique mensen,” vertelt Charlotte. Het was zo nieuw en ongebruikelijk om voor de lol publiek te gaan eten, dat het al snel een toeristische attractie werd.
Zoals dat gaat, namen andere landen het over en een paar jaar later waren ook in Nederland de eerste restaurants ‘Franse stijl’ te vinden. “Zilveren bestek, keurig gedekte tafels, menukaarten in het Frans: het was echt alleen voor de elite.”
Chin. Ind.
De eerste restaurants waar je betaalbaarder kon eten waren – ja echt – Chinees. Dat begon met Chinezen die voor lage lonen in de haven werkten en zijdelings pindakoekjes verkochten en groeide uit tot het opzetten van eethuisjes. Cheung Kwok Low in Rotterdam was de eerste (1920), in 1924 volgde Amsterdam met het beroemde ‘Kong Hing’.
Toen de Nederlandse militairen eind jaren ’40 terugkwamen van hun dienst in Indonesië en repatriërende Indische Nederlanders, groeide de vraag naar Indisch eten. Daar speelden de Chinezen vervolgens slim op in door ook nasi rames, gado-gado en andere populaire Indische gerechten te gaan serveren. Et voila: het Chin. Ind. restaurant was geboren.
Onderzoek
Meer over weten?Andere Tijden wijdde er een aflevering aan. Prof. Dr. Marius van Nieuwkerk stelde in samenwerking met Weekblad Elsevier een lijst op van de oudste bedrijven van Nederland. De top vijf wordt aangevoerd door horecabedrijven:
- 1397: Grand Hotel de Draak (voorheen herberg De Draeck) in Bergen op Zoom
- 1423: Hotel en restaurant t Goude Hooft (voorheen herberg In tgulde hoift) in Den Haag
- 1478: Restaurant De Waag (stadsbierhuis en waag) in Doesburg
- 1540: Restaurant De Spaanse Vloot (voorheen herberg De Borsboom) in ‘s-Gravenzande
- 1542: Café In de Blaauwe Hand (voorheen dranklokaal Lakenhal) in Nijmegen
