Dit is de ontluisterende waarheid achter zalmluis in de zalmkwekerij

Als je aan luizen denkt, dan denk je ongetwijfeld aan die keren dat je op de basisschool uitgeplozen werd door de moeder van een klasgenootje. Maar luizen nestelen zich niet per se alleen in haren. Ze komen bijvoorbeeld ook voor op de kale, gladde huid van de zalm. Zalmluis heet zo’n beestje. Van de waarheid achter de zalmluis ga je pas echt achter je oren krabben…

Zalmluis is een parasiet die zich hecht aan de huid, vinnen en kieuwen van zalmen. Ze voeden zich met slijm, huid en soms bloed van de zalm. Dat verzwakt de vis en maakt ze een stuk vatbaarder voor infecties. Zalmen met zalmluis hebben daarom vaak wondjes op hun huid.

Problemen door de zalmkwekerij

Zalmluis komt voor bij zowel wilde zalmen, die vrij in de zee zwemmen, als kweekzalmen. In het wild leven zalmluizen vooral op volwassen zalmen. De parasieten planten zich voort in zout water, waarna de larven vrijkomen in de omgeving. Keert de zalm terug naar zoet water, dan sterft de zalmluis. In dat type water overleeft de parasiet namelijk niet. Dit natuurlijke patroon houdt de hoeveelheid parasieten in balans.

Deze balans is echter flink verstoord door de zalmkwekerij. Die veroorzaken grote problemen voor de kweekzalm en zalmluis. Zo bevinden zulke kwekerijen zich vrijwel altijd in kustgebieden met zout water. Daardoor zijn er constant zalmluizen in die omgeving. Zalmluis kan zich daar supermakkelijk en snel verspreiden; er zwemmen enorm veel zalmen in kooien. Ook wilde zalmen die langs de kooien zwemmen, kunnen besmet raken met zalmluis. Je weet van vroeger misschien nog wel hoe makkelijk luizen overspringen van de een op de ander (daarom werd je moeder altijd zo panisch). Een vicieuze cirkel dus.

Survival of the fittest

Zalmluis is niet gevaarlijk voor mensen. Maar de gevolgen voor de zalmen zijn enorm. De luis veroorzaakt hartstikke veel schade aan de huid van de zalm; dat zit onder de wonden en krassen. Die geven een hoog risico op infecties. Bovendien is zo’n zalmluis hartstikke stressvol – zeker als zalmen in een grote kooi met ontelbaar veel andere zalmen zwemmen. Het is een beetje survival of the fittest in zulke kooien. Veel met zalmluis besmette zalmen overleven dat dan ook niet. Het sterftecijfer bij kweekzalmen is daarom ook ontzettend hoog: 1 op de 5 zalmen legt het loodje.

Omstreden bestrijdingsmethoden

Zalmluis werd en wordt op verschillende manieren bestreden. Vroeger werden er vooral allerlei chemische toepassingen aan het water toegevoegd. Die waren niet zo goed voor de natuur, dus dat zie je tegenwoordig vrijwel niet meer. Van een andere methode lopen je de rillingen pas écht over het lijf. Lange tijd is zalmluis namelijk bestreden door de zalmen in een bak met warm water te gooien. Nu denk je misschien: ‘dat is toch lekker’? Maar nee, zalmen houden juist van koud water. Warm water geeft ze ontzettend veel pijn en stress. Uit onderzoeken blijkt dat zalmen zelfs geëuthanaseerd moesten worden als ze 5 minuten in een bak met water van 28 graden Celsius zaten, zoveel stress hadden ze dan. In de zalmkwekerij zaten ze ‘maar’ 30 seconden in zo’n bak. Dat was echter al lang genoeg om een enorme stressreactie op te wekken. Gelukkig zie je deze omstreden methode nu vrijwel niet meer.

Wat kun je doen als zalmliefhebber?

Tegenwoordig worden vaak andere methoden gebruikt. Zoals lasertechnologieën, waarbij lasers zalmluis op de huid detecteren en vervolgens vernietigen. Soms worden zalmen ook in gesloten of semi-gesloten kweeksystemen geplaatst. Die maken de zalmen minder goed bereikbaar voor de zalmluis. In de industrie zal in ieder geval (bijna) altijd gezocht worden naar oplossingen die óók zo kostenefficiënt mogelijk zijn. Het beste wat jij als zalmliefhebber kunt doen? Kies altijd voor gecertificeerde zalm, bijvoorbeeld met het ASC-certificaat (Aquaculture Stewardship Council). Dit keurmerk ”heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen en bij te dragen aan een verantwoorde visproductie” (Het Voedingscentrum). Vraag bij twijfel meer informatie bij de visboer. Oh, en wees extra voorzichtig met het kopen van zalm in de supermarkt. Je wordt namelijk vaak genept. Goedkoop is in dit geval écht niet beter dan duurkoop!

Lees ook:

• Zalm ontdooien doe je zo
• Dit kan je bijna niet verpesten: de makkelijkste (en mooiste) zalm uit de oven
• Recept: crispy zalmtaco’s van Jamie Oliver

Bronnen: Keuringsdienst van Waarde, Quest, ASC Aqua, Het Voedingscentrum