Weekendtip: de tentoonstelling ‘Amsterdam eet. Een geschiedenis in gerechten’
In 2025 viert Amsterdam zijn 750-jarig bestaan. Het Allard Pierson museum draagt daaraan bij met een zinnenprikkelende tentoonstelling over koken en eten in Amsterdam. In een reis langs 750 jaar eetcultuur zie je wat er op de borden van Amsterdammers lag. Kookboeken, menukaarten, archeologische vondsten, handschriften en andere bronnen geven inzicht in de culinaire tradities van de stad tot aan de dag van vandaag. Het blijkt dat de inwoners van Amsterdam altijd een ‘nieuwsgierige maag’ hebben gehad.
In de tentoonstelling over Amsterdamse eetcultuur staan de gerechten centraal; van dagelijkse kost tot haute cuisine, van lekkernij tot medicijn. Te beginnen met haring die in de middeleeuwen bij arm en rijk op het menu stond, zelfs bij het ontbijt. Het laatste gerecht is nasi goreng, symbool voor de smeltkroes van smaken in de naoorlogse stad.
Van de oliebol tot broodje kroket
De overige gerechten zijn: oesterpastei, met exclusieve specerijen die ook een rol speelden in de gezondheidsleer; de oliebol, al een populaire lekkernij in de 17de eeuw; venezoen (gebraad), een pronkstuk op rijkgevulde tafels in 18de-eeuwse grachtenpanden; biefstuk, favoriet in Amsterdamse restaurants; stamppot, van de voor zoveel Amsterdammers onmisbare aardappel; zuur, onlosmakelijk verbonden met de Joodse gemeenschap in Amsterdam en het broodje kroket, een belangrijk onderdeel van de naoorlogse eetcultuur.
Bij elk gerecht staat een kookboek uit de collectie van het Allard Pierson in de schijnwerpers, aangevuld met andere kookboeken, objecten en recepten. Er zijn topstukken bij zoals het enige bekende exemplaar van het oudste kookboek van Amsterdam uit 1617 en een uniek Portugees-Joods receptmanuscript van rond 1800.
Iconisch voor Amsterdam
De tentoonstelling laat niet alleen zien wát er gegeten wordt maar ook door wie, wanneer en waar. Prenten, schilderijen, tekeningen en foto’s laten zien hoe de eetcultuur zowel een spiegel van de stad is, als een motor voor de stedelijke ontwikkeling. Op oude kaarten zijn markten en eetgelegenheden te zien zoals herbergen in de binnenstad, buitenplaatsen waar de elite groenten verbouwde, statige grachtenpanden met personeel in de keukens en de 19e-eeuwse middenklasse-wijken en arbeidersbuurten waar een heel andere eetcultuur heerste.
In de 18de eeuw kwamen er veel invloeden uit Frankrijk, een eeuw later verschenen er chique restaurants naar Parijs voorbeeld. Verschillende migrantenkeukens deden hun intree en broodjeswinkels en snackbars gingen het straatbeeld bepalen. Steeds weer zijn nieuwe etenswaren iconisch voor Amsterdam, met soms ellenlange rijen voor de deur tot gevolg.
Foodtrends
De tentoonstelling biedt ook een blik op de rol van voeding en eten in de huidige stad én op de uitdagingen in de toekomst. Bij diverse gerechten en thema’s zijn hedendaagse Amsterdamse chefs of experts uitgenodigd die een toelichting geven vanuit hun vakgebied. Nieuwe foodtrends zoals seizoensgebonden eten, vegetarisme en het uitwisselen van recepten blijken helemaal niet nieuw te zijn.
Amsterdammers aan tafel
Samen met zeven afgevaardigden uit alle Amsterdamse stadsdelen ontwikkelt het museum een presentatie over de diversiteit aan eetculturen in de stad. Onder begeleiding van beeldend kunstenaar Malou Sumah delen de deelnemers hun persoonlijke verhalen over dierbare gerechten, tafelgebruiken en tradities rondom de eettafel. Deze verhalen worden samengebracht in een gezamenlijk textielwerk. Gesprekken ‘aan tafel’ met de zeven afgevaardigden zijn op film vastgelegd. Bezoekers kunnen ook zelf bijdragen aan het groeiende tafelkleed. Zo eindigt de tentoonstelling met een icoon voor de diversiteit aan eetculturen van Amsterdammers van nu.
‘Amsterdam eet. Een geschiedenis in gerechten’ vindt plaats in het Allard Pierson, Oude Turfmarkt 127 van 11 april tot en met 7 september 2025.
Lees ook:
