Alles over een van de duurste specerijen ter wereld: vanille

Wie een rondje door de supermarkt loopt, kan z’n hele kar volgooien met producten waar vanille in zit. Of in ieder geval de smaak van vanille. Hoe zit het met deze specerij, die tot een van de duurste ter wereld behoort? En kunnen we alle vanillearoma’s, -extracten en -stokjes over één kam scheren? Een duik in de kostbare wereld van vanille.

Vanille heeft een toegankelijke zoete smaak. Daarom zijn veel bakkers en voedselproducenten dol op deze specerij. Toch zit, en dat wist je natuurlijk allang, in lang niet elk product waar ‘vanille’ op de verpakking staat, ook écht vanille. Nee, echte vanille is kostbaar. En dat heeft alles te maken met het productieproces dat achter de specerij zit.

Vanille verbouwen

Als we aan echte vanille denken, dan zien we een vanillestokje voor ons. Je weet wel, dat verschrompelde, bruine stokje dat een beetje op een verbrande sperzieboon lijkt. In dat stokje zit vanille. Maar wist je dat dat stokje oorspronkelijk groen is? Daardoor lijkt het nog een beetje meer op een sperzieboon. De vanillestokjes zijn de vruchten van een soort klimorchidee, met de naam Vanilla planifolia. Boeren plukken de vanillestokjes als ze nog heldergroen van kleur zijn. Daarna worden ze gefermenteerd, waardoor ze hun kenmerkende bruine en verschrompelde uiterlijk krijgen.

Alles rondom de bevruchting en verwerking van het vanillestokje kost veel tijd. Alleen al het bevruchten van de vanilleplant gebeurt handmatig, en dat bezorgt boeren veel werk. Veel boeren zijn het grootste deel van het jaar bezig om één hectare vanilleplanten onder controle te houden. Daar komt bij dat de laatste jaren steeds meer oogsten mislukken. De reden: extreme droogte. En dat komt weer door… Jep, klimaatverandering.

Vanille uit Madagaskar, Tahiti en Mexico

De meeste vanille wordt geproduceerd op Madagaskar. Daar komt Bourbon-vanille vandaan: de hoogste kwaliteit vanille die je kunt krijgen. De naam Bourbon-vanille komt van het eiland Bourbon, waar de vanille vandaan komt. Tegenwoordig heet dit eiland Réunion. Andere belangrijke producenten van vanille zijn Tahiti en Mexico. Proef je nou verschil tussen vanille uit Madagaskar, Tahiti en Mexico? Jazeker. Vanille uit Madagaskar smaakt pittig en romig, terwijl vanille uit Tahiti eerder chocolade- en karamelachtige tonen heeft. Vanille uit Mexico heeft daarentegen weer een beetje een rooksmaak, plus aroma’s van onder andere kaneel en sesam.

Vanillestokje

In het vanillestokje zit dus vanille. Die moet je eruit schrapen met een scherp klein mes. Eerst snijd je het stokje in de lengte open, daarna schraap je zoveel mogelijk vanille langs de binnenkant uit het stokje. Als je dit merg verwerkt in je baksels, zie je die bekende vanillespikkels terug. Lekker! Gooi trouwens nóóit het vanillestokje weg, ook niet als al het merg eruit is geschraapt. Je kunt het stokje namelijk perfect gebruiken om vanillesuiker of vanille-extract mee te maken.

Vanille-extract

Vanille-extract is een geconcentreerde vloeistof met echte vanille erin. Het is een natuurlijk product in een potje. Voor veel bakkers is dit een van hun favoriete vanilleproducten, omdat het zo’n sterke vanillesmaak heeft. Je kunt het extract heel makkelijk doseren met een theelepel. Vanille-extract vind je vaak niet in de supermarkt; je moet ervoor naar de speciaalzaak. Dat zegt vaak al wel wat over de kostbaarheid en kwaliteit van het product. Zelf vanille-extract maken kan ook, door een vanillestokje in een afgesloten fles met wodka te laten trekken.

Vanille-aroma

Hoewel de naam anders doet vermoeden, zit er in vanille-aroma (ook wel vanille-essence) geen echte vanille. Nee, in plaats daarvan wordt vanilline gebruikt: een kunstmatige smaakstof die qua smaak in de buurt van vanille komt. Het voordeel is dat vanille-aroma goedkoper is dan vanille-extract. Maar het nadeel is dat het niet naar echte vanille smaakt. En als je een beetje kritisch bent op je baksels, neem je daar geen genoegen mee.

Vanillepasta

Net als vanille-extract is vanillepasta gemaakt van echte vanille. Het verschil met extract is dat pasta wat dikker is. Als je dit spul toevoegt aan je gerecht, dan zie je – net als bij vanillemerg – die kenmerkende vanillespikkels terug. Vanillepasta is een aanrader als je het schrapen van een vanillestokje te veel werk vindt. Je kunt ze kopen in kleinere en grotere potjes. Bij de Appie of Lidl zul je ze niet vinden, daarvoor moet je naar de betere kook- en speciaalzaken toe.

Vanillesuiker

Haal je wel eens vanillesuiker in de supermarkt? De kans dat daar echte vanille in zit, is klein. Net als bij vanille-aroma wordt in zakjes vanillesuiker vaak vanilline gedaan. Natuurlijk is het makkelijk en goedkoop om zulke zakjes in huis te halen, maar het kost ook echt totaal geen moeite om zelf vanillesuiker te maken. Je stopt simpelweg een (of meerdere) vanillestokjes in een grote pot met suiker en klaar is kees. Als de stokjes een tijdje getrokken hebben, smaakt je hele pot suiker naar vanille.

Kun je alles voor elkaar vervangen?

Soms vraagt een recept wel eens om vanille-extract, terwijl je dat helemaal niet in huis hebt. Maar wat als je wel vanille-aroma in de kast hebt staan? Kun je dat voor elkaar vervangen? Ja, alleen moet je rekening houden met de sterkte van het product. Vanillepasta is bijvoorbeeld veel geconcentreerder van vanille-aroma. Je hebt daarvan dus maar een klein beetje nodig om tot dezelfde sterkte te komen.

Ook al is het misschien wat duurder (een grote pot vanillepasta kost al gauw €30), de aankoop van vanillepasta, -extract of -stokjes is het wel echt waard. Boven de smaak van échte vanille gaat namelijk niets. Als je dat verschil met vanille-smaakstof eenmaal proeft, wil je niet anders meer!

Lees ook:

• De ultieme guilty pleasure: vanille-ijs met rode Fernandes
• Deze bananen zijn blauw en smaken naar vanille-ijs
• Recept: appeltaartjes met vanille

Bronnen: Rutger Bakt, Eefsfood, Laura’s Bakery, Miljuschka